معرفی کاخ چهل ستون

انتخاب فضائی وسيع در مجموعه ای که در آن روزگار (دولتخانه) ناميده می شد و بررسی هائی که برای آينده صورت می گرفت تماماً حکايت از ذوق و استعداد و خلاقيت شيخ بهائی دانشمند بلند آوازه صفويه دارد.
مجموعه کاخ هائی که شروع آنها (عالي قاپو) بود تا ميدان اصلی و مرکزی چهارباغ عباسی ادامه داشت در اين محوطه بزرگ که چند کاخ سلطنتی نيز مستقر بود عماراتی مانند تالار اشرف- جبه خانه - رکيب خانه، کشيک خانه، تالار طويله - کاخ هشت بهشت - توحيد خانه - و بر خی عمارات ديگر ساخته شد.
سقف باشکوه نقاشی تالار ۱۸ ستون و سقف آئینه کاری تالار آئینه و مدخل آئینه کاری تالار جلوس شاه عباس دوم.
شیرهای سنگی چهارگوشه حوض مرکزی تالار و ازاره‌های مرمری منقش اطراف که معرف صنعت حجاری در عهد صفویه است.
تزیینات عالی طلا کاری سالن پادشاهی و اتاقهای طرفین تالار آئینه و تابلوهای بزرگ نقاشی تالار پادشاهی که شاهان صفوی را به شرح زیر نشان می‌دهد:
شاه عباس یکم در پذیرایی از ولی محمدخان فرمانروای ترکستان
شاه اسماعیل یکم در جنگ چالدران
شاه تهماسب یکم در پذیرایی از همایون پادشاه هندوستان
شاه اسماعیل یکم در جنگ با شیبک خان ازبک
شاه عباس دوم در پذیرایی از ندرمحمد خان امیر ترکستان در سلسله اشترخانیان
از جمله اين بناها ساختمان کوچکی بود که شاه عباس اول در باغ جهان نما به صورت کوشک يا کلاه فرنگی احداث کرد و در زمان شاه عباس دوم توسعه يافت و چهلستون ناميده شد. ايوان اصلی بر بيست ستون استوار است که در دوران صفويه از آئينه کاري های بسيار زيبا پوشيده شده بود.
بسياری از محققين وجه تسميه کاخ را انعکاس بيست ستون بر استخر زيبا و بزرگ عمارت می دانند. البته نقشي که عدد ۴۰ در ادب فارسی دارد نيز شايد دليل ديگری بر ناميده شدن عمارت به چهلستون باشد (اين عدد نشان تعدد و کثرت است).

 نقاشی های موجود در تالار مرکزی کاخ که برخی از آن ها در عصر قاجار نقاشی شده اند شرح پذيرائی شاه عباس اول و دوم و شاه طهماسب از امرای ترکستان و همايون هندی و نيز جنگ شاه اسماعيل اول با ازبکان است. دو تصوير ديگر که يکی روبروی در ورودی تالار و ديگری مقابل آن است جنگ چالدران در دوران شاه اسماعيل اول و جنگ کرنال در زمان نادر شاه افشار را به نمايش می گذارد.
اين دو تصوير در اوائل عصر قاجاريه نقاشی شده اند. در دو طرف تالار ستون دار اتاق هايی است که در حال حاضر برای نمايشگاه های فصلی مورد استفاده قرار می گيرند. اين اتاق ها نيز شامل نقاشی هائی است که برخی از آن ها شاهکار مسلم نقاشی به حساب مي آيند.
بيشتر اين نقاشی ها در زمان حکومت ظل السلطان زير لايه ای از گچ پنهان شده بود که با کمک کارشناسان و متخصصان از زير گچ بيرون آمده و مرمت شده اند.
استخر کاخ علاوه بر زيبائی باعث لطافت هوا می گردد. در چهار طرف اين استخر مجسمه هائی قرار دارند که مربوط به عمارت چهلستون نيستند و به هنگام تخريب قصر سرپوشيده به اين محل منتقل شده اند.
به نوشته برخی از مورخين، اين عمارت در اواخر دوران صفوی دچار آتش سوزی مهيبی شد و قسمت هايی از آن در آتش سوخت.
در دو طرف سالن مرکزی عمارت چهلستون تصاويری از سفرا و اروپائيانی که در آن روزگار در اصفهان بوده اند نقاشی شده است. اين تصاوير را دو نفر نقاش هلندی که (آنژل Anjel) و (لوکار Lokar) ناميده می شدند نقاشی کرده اند.
به طور کلی در عمارت تاريخی چهلستون نقوش ترکيبی ديوارها و سقف تالار که در قالب های زيبای لچک و ترنج قرار گرفته اند و خطوط اصلی تقسيمات بنا که ترکيب زيبايی از نقاشی و کاشيکاری و ساير تزئينات متعدد و متنوع هستند اين اثر با شکوه را به صورت يکی از بارزترين نمونه های معماری دوران صفويه درآورده است.
در حال حاضر عمارت چهلستون به صورت باغ موزه ای که سالن مرکزی آن محل نمايش برخی از آثار هنری دوران های مختلف ايران است مورد بازديد جهانگردان خارجی و مهمانان داخلی قرار می گيرد.