معرفی شهرستان گلپایگان

گلپایگان در اصل ورتپاتکان بوده که به معنای شهر یا سرزمین ورتپات است. این کلمه، یکی از نامهای ایران می باشد. به تدریج ورتپات به وردپات، وردپاذ، کردپاز و گلپاد تبدیل شده است.یکی از محققین خارجی نیز، گلپایگان را مرکب از سه جزء گل و پای و گان دانسته و این وجه تسمیه را عامیانه نامیده است.
گلپایگان از شهرهای قدیمی ایران بشمار می رود و در دورۀ ساسانی و بخصوص در اواخر حکومت این سلسله، موقعیت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مهمی یافته و بخصوص از لحاظ استراتژیک برای دولت مرکزی بسیار مهم بوده است. پس از ظهور اسلام در نخستین دهه های قرن اول هجری قمری، گلپایگان بدست مسلمانان افتاد و مردم این منطقه با اشتیاق فراوان به این دین الهی روی آوردند.
پس از این از اهمیت این شهر کاسته نشد، بطوریکه در بیشتر کتب جغرافیائی، مانند کتاب (معجم البلدان) یاقوت حموی و (احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم) مقدسی، نام این شهر به چشم می خورد.در دورۀ سلجوقیان که اصفهان به پایتختی برگزیده شد، گلپایگان مورد توجه قرار گرفت و در زمان سلطنت (محمد بن ملکشاه) مسجد جامع عظیمی در این شهر ساخته شد. پس از آن این شهر به دلیل حملۀ مغولان و تیموریان از عمران و آبادی فاصله گرفت، ولی مجدداً در روزگار صفویه و پس از انتخاب مجدد اصفهان به پایتختی، گلپایگان به دلیل آب و هوای مناسب و موقعیت نزدیک به پایتخت به شکوه گذشته خود بازگشت. در زمان قاجار، علیرغم کاسته شدن از توجه طبقۀ حاکمه، گلپایگان همچنان از شهرهای مهم ایران بشمار می رفت.
در حال حاضر گلپایگان از شهرهای بسیار مهم استان بشمار می رود و بدلیل جاذبه های گردشگری زیاد، می تواند به یکی از قطبهای این صنعت در استان اصفهان تبدیل گردد.
شهرستان گلپایگان با پهنه ای در حدود 2 هزار و 421 کیلومتر مربع در غرب استان اصفهان واقع گردیده، ارتفاع آن از سطح دریا 1924 متر است و از شمال و مغرب به استان مرکزی، از شرق به شهرستان برخوار و میمه و از جنوب به شهرستان خوانسار محدود است.این شهرستان از نواحی نیمه بیابانی است و به دلیل نزدیکی به کویر مرکزی ایران، بارندگی در آن کم و دارای زمستان های سرد و تابستان های گرم می باشد.فاصلۀ گلپایگان تا اصفهان 186 کیلومتر است و میانگین باران سالانۀ آن 300 میلیمتر می باشد.
جغرافیای اقتصادی
عمده فعالیتهای اقتصادی مردم گلپایگان و پیرامون آن کشاورزی، دامپروری، صنایع دستی و فعالیت های صنعتی می باشد که فراورده های کشاورزی آن: گندم، جو، حبوبات ، سیب زمینی و گونه های مختلف میوه بوده و کارخانجاتی چون فراورده های لبنی ، ماشین سازی، تولید پولیکا، موزاییک سازی، سنگ بری و تولید گچ در این شهرستان فعال هستند.

تعداد قابل توجهی گاوداری و مرغ داری صنعتی نیز در این شهر به توسعه و عمران آن کمک می کنند. در روستاهای غربی و جنوب غربی منطقه نیز، پرورش زنبور عسل معمول است، بطوری که حتی شهرهای اطراف این شهرستان نیز از گل های منطقۀ گلپایگان بهرۀ کافی می برند.
صنایع دستی
فرش بافی، گلیم بافی، گیوه دوزی و منبت کاری است و بهترین سوغات شهرستان گلپایگان، گیوه و جاجیم می باشد. همچنین لازم به تذکر است که کباب شهرستان گلپایگان نیز در بین مسافران و گردشگران شهرت بسیار دارد.
مردم شناسی
جمعیت شهرستان گلپایگان، بنا به سرشماری سال 1375 هجری شمسی، 79370 نفر بوده که از این تعداد 39760 نفر مرد و 39610 نفر زن بوده اند.
مردم گلپایگان مسلمان و پیرو مذهب شیعۀ اثنی عشری هستند. این مردم سخت متدین و پایبند به دین مبین اسلام بوده و در بجا آوردن فرایض دینی مقید می باشند. لباس سنتی مردم این منطقه، به مانند دیگر شهرستان های استان اصفهان می باشد که متأسفانه در زمان حاضر تا حد زیادی به فراموشی سپرده شده است.
اعتقادات زیاد مذهبی مردمان گلپایگان، سبب گشته است، مراسم مذهبی باشکوه  خاصی برگزار گردد. از جملۀ این مراسم، تاسوعا و عاشورای حسینی، بیست و یکم ماه رمضان و سایر سوگواریها و اعیاد می باشند.
رجال
از دیرباز گلپایگان به داشتن رجال علم و ادب شهرت داشته و روحانیون برجستۀ آن در شکل گیری حوزۀ علمیۀ قم، نقش مؤثری داشته اند.
هم اکنون نیز حوزۀ علمیۀ گلپایگان در ترویج علم و علوم سیاسی نقش حساسی دارد. از جمله این روحانیون آیت الله العظمی گلپایگانی که نام گوگد ، زادگاهشان را ماندگار کرده اند. آیت الله العظمی گلپایگانی در پرورش چهره های مستعد پیش قدم بوده و تشویقات و دلگرمی های ایشان، همیشه باعث رونق حوزه های علمیه بوده است.
رجال و علماء برجستۀ این شهر، بیانگر اعتقاد پاک مردم گلپایگان به خاندان عصمت و طهارت می باشد.
آثار تاریخی
مناره سلجوقی
از بلندترین مناره های سده 5 هـ .ق است و دارای کتیۀ آجری به خط کوفی است.
بقعۀ هفده تن
بنای این بقعه مربوط به قرن یازدهم هجری و همزمان با سلطنت شاه عباس اول صفوی است. بر روی بنای هشت گوش بقعه، گنبد کاشیکاری نفیسی قرار دارد که از لحاظ ساختمانی و تزئینات کاشیکاری بسیار جالب توجه می باشد.
ارگ گوگد
مهمترین جاذبه تاریخی گردشگری این شهرستان ارگ گوگد می باشد. این قلعه بین روستای سرآور و شهر گلپایگان قرار دارد و با مصالح خشت و گل با 4 برج مدور به صورت قلعه ای نظامی مورد استفاده بوده است. این قلعۀ زیبا با نظارت سازمان میراث فرهنگی مورد بازسازی قرار گرفته و علاوه بر دارا بودن هتل و رستوران، بصورت یک مجموعۀ تفریحی، فرهنگی مورد استفاده قرار می گیرد و در جلب و جذب گردشگران داخلی و خارجی تأثیر بسزایی دارد. مسجد جامع گلپایگان: این اثر باشکوه، مربوط به دوران سلجوقیان و پادشاهی محمد بن ملکشاه است و دارای کتیبه های کوفی آجری و سایر تزئینات مجلل و بسیار زیبا است.  در زمان فتحعلیشاه قاجار، شبستان هایی به ساختمان اصلی الحاق گردیده است.
آرامگاه ناصر بن علی
آرامگاه ناصر بن علی بن ابیطالب (ع) در قسمت شرقی بقعه هفده تن قرار دارد. این بنا به دستور امامعلیخان ساخته شد. امامعلیخان از سرداران بزرگ صفوی بود که مدتی در گلپایگان سکونت کرده و بناهایی را در این شهر ساخته است.
سایر آثار: بازار چهارسوق، آرامگاه امامزاده ابوالفتح، بقعۀ سید السادات، بقعۀ امامزاده عمران بن علی و ... .