امامزاده جعفر دامغان

امامزاده جعفر(ع) را منابع و مآخذ معتبر انساب از نسل امام زين العابدين(ع) می دانند که با چهار واسطه اين امامزاده(ع) را به امام سجاد(ع) منسوب می دانند، محل شهادت وی را به اختلاف، دروازه نيشابور و دامغان ذکر کرده اند، نسب نامة وی را در منابع مختلف اينگونه آورده اند:
جعفر بن علی بن حسن بن علی بن عمربن علی بن حسين بن علی بن ابيطالب (ع) می باشد که وی را با اين واسطه ها به امام سجاد (ع) سپس امام حسين(ع) و بعد امام علی(ع) منسوب میدانند. 
بقعه مبارکه اين امامزاده در وسط شهر دامغان قرار دارد، صحن امامزاده سابقاً مربع مستطيل بود که در ابتدای ورود به اين صحن از درب اصلی مقبرة امامزاده محمد(ع) قرار دارد که وی را از اولاد امام موسی کاظم(ع) می دانند.

آنچه راجع به سلسله انساب امامزاده جعفر(ع) در صندوق روی مقبره وجود دارد با آنچه سيد ظهير الدين مرعشی ذکر کرده است شباهت زيادی دارد وی امامزاده را جعفر بن محمد بن حسين المحدث بن علی بن حسن بن علی عمرالاشرف ابن علی زين العابدين بن حسين بن علی بن ابيطالب (ع) می داند که با توجه به اينموضوع علت توجه کياها و سادات مرعشی مازندران به دامغان و امامزاده جعفر(ع) را نسبی که امامزاده جعفر(ع) دارد ذکر می کنند.
وقف نامه اين امامزاده در سال 815 هجری قمری در شهر دامغان تنظيم و به تاييد 109 تن از شهود و بزرگان قرن نهم دامغان مسجل است، اين وقف نامه را نمونة بسيار زيبايي از شيوه سند نويسی قرن مذکور می دانند که به خط تعليق هزار بيگ بن عزالدين عوض شاه خواری بر کاغذ سمرقندی کتابت شده است که بخش خطبه سند از بين رفته است. واقف اين بنا امير سيف الدين علی کيا ابن سراج الدين رستم بن حاجی (هزار جريبی) است وی ظاهراً از امرای سلسله کارکيای گيلان است که شرح حالشان در تاريخ رويان آملی و تاريخ طبرستان ظهير الدين مرعشی آمده است. تاريخ بنای بقعه امامزاده را به دوران سلجوقی می دانند و حتی پيش از دورة سلجوقی می دانند و معمار اين بنا با توجه به نوشته های داخل خود صحن ـ عمل العبد الفقير الحقير المذنب المحتاج بعفوا... و غفرا.. استاد نظام الدين بن استاد علی بن ابن علی نجار ـ اين شخص بوده است و چنين استنباط می شود که در ابتدا بی پيرايه بوده ولی بعدها  پادشاهان سلجوقی ديوارهای مدخل را با کاشی هايي که  ذکر شد مزين نموده و به صورت آبرومندی درآورده اند. از جمله آثار قابل ذکر امامزاده جعفر(ع) دو سنگ نبشته مفصل با تاريخ های 816 و 851 بوده که در دو سوی درب ورودی نصب شده بود که از نظر تاريخی آن را دارای اعتبار فراوان می دانند به ويژه آنکه نکات مذکور در دومين سنگ نبشته در ارتباط با نوع مالياتهای قرن نهم در منطقه اهميت خاصی دارد.حرم امامزاده با طرح چهار گوش 13×13 متر در هر ضلع طاقنمايي دارد که با دری به خارج راه می يابد به کمک هشت نيم طاق مقرنس، طرح چهارضلعی به هشت ضلعی و سپس بنای گنبد بر روی آن استوار شده است. در کتب گذشتگان آمده است، داخل بقعه سفيد کاری شده و هيچ گونه تزئينی ندارد، دور تا دور سنگ روی مرقد دارای تزئينات گچ بری جالبی است، روی سنگ سياه قبر نسب امامزاده و سورة مبارکه توحيد به خط کوفی کنده شده است.
گنبد مزار بنا به صورت شلجمی و از آجر ساده بنا شده است، در برابر ورودی اصلی بقعه ايوان کوچکی با قوس تيزه دار و در دو سوی آن دو طاقنما قرار دارد که از وسط هر يک دری به دو اتاق جانبی ايوان راه می دهد. بالای تيزه ايوان نيز غرفه مانندی با نمای طاق جاسازی شده است. در دو سوی اين نماسازی دو مناره مانند با حجمی قابل توجه توجه بنا شده که از سطح بام بالاتر نرفته است و تمامی بنای مزبور ساده و بدون تزئين است.