موزه چای لاهیجان

 

موزه تاريخي چاي ايران يکي از مکانهاي ديدني شهر لاهيجان است که همه ‌روزه پذيراي بسياري از افراد بوميو گردشگران است.لاهيجان يکي از قديمي ‌ترين و زيباترين شهرهاي استان گيلان است که به "شهر چاي" شهرت دارد زيرا چايکاري در ايران براي نخستين ‌بار به همت "حاج محمد ميرزا کاشف‌السلطنه چايکار" در سال 1319 هـ.ق در لاهيجان آغاز شد و به‌سرعت در اين شهر و ديگر مناطق سواحل جنوبي درياي مازندران توسعه يافت.

مزار کاشف ‌السلطنه روي تپه‌اي از چاي که توسط وي در سال 1307 شمسي خريداري شده بود جاي دارد، ابتدا بنا به وصيت کاشف‌السلطنه مزار وي که از مرمر سياه بود بدون سقف و حفاظ و در ميان بوته‌هاي چاي قرار داشت اما اندکي بعد مقرر شد که دو درصد درآمد چاي به ساخت مقبره‌اي درخور شأن او اختصاص يابد.

بناي مزار"پدر چاي ايران" به سبک معماري غربي طراحي و ساخته شده است بدين ترتيب از سال 1335 شمسي بناي فعلي به سبک معماري غربي تهيه و به همت " انجمن آثار ملي" به شکل کنوني با اسکلتي از بتن مسلح و نماي سنگ تيشه‌اي طوسي ‌رنگ با زيربناي 512 مترمربع ساخته شد.

 

همچنين از سال 1371 شمسي کل مجموعه به سازمان ميراث فرهنگي کشور واگذار شد و سالن مستطيل ‌شکل نسبتاً وسيعي در جوار برج آرامگاه بود براي احداث "موزه تاريخ چاي ايران" درنظر گرفته شد.اين طرح با پيشنهاد، نظارت و اجراي سازمان ميراث فرهنگي و با غرفه ‌بندي و بهره ‌گيري از تزئينات سنتي چوبي بسيار زيبا در دو طبقه پلکاني ‌شکل در شهريورماه 1375 شمسي به پايان رسيد.
اين مجموعه هم‌اکنون با داشتن ادوات و وسايل سنتي و تخصصي مربوط به چاي و مدارکي مربوط به چگونگي فعاليتهاي پدر چاي ايران همه ‌روزه پذيراي بسياري از افراد بومي و نيز گردشگران است.موزه چاي داراي سه قسمت همچون آرامگاه که با برجي مرتفع و چهارگوش در غرب و سالن اصلي که با دو اتاق به ابعاد حدود 14 مترمربع در شرق جاي دارند.

ورودي اصلي بنا در سمت شرق، ابتدا به دو فضاي جانبي تالار اصلي گشوده و با پرده ‌اي از نمايش تعزيه آراسته شده است.در سمت راست، اسناد و مدارک تاريخي مربوط به کشف و امتياز و عکسهاي اوليه کاشف‌السلطنه به ديوار آويخته شده است همينطور اتاق سمت چپ، محل اسکان مدير و اتاق نگهبانان موزه است.تالار اصلي توسط يک طبقه چوبي به دو بخش فوقاني و تحتاني تقسيم و در ابتداي تالار دو پلکان چوبي با حالتي نيمه ‌دوار به طبقه دوم منتهي مي شود.

در جانب ديگر تالار در طبقه همکف، پلکاني سنگي به مقبره کاشف‌السلطنه راه مي‌يابد، طبقه‌بندي تالار با نمايي چوبي به موازات ستونهاي شش گانه داخلي انجام شده است.غرفه‌هاي اين تالار در ديوارهاي جانبي و به ‌صورت جعبه آئينه‌اي سراسري ايجاد شده است، در طبقه همکف در داخل ويترينها دو سماور روسي، سيني نقره، انگاره ساخت اصفهان، پيمانه و جعبه چاي، چپق کيسه توتون، قهوه‌خوري چيني، مشربه و دست‌نوشته‌هاي کاشف‌السلطنه در معرض ديد قرار گرفته‌اند.

 

 

در ويترينهاي طبقه فوقاني وسايلي مانند ظروف سفالي و زيورآلات و اشيايي ديگر از عصر اشکاني و سلجوقي و نيز اسناد و قباله، تسبيح، جاجيم، پيمانه شير، هاون چوبي، تغار کوچک چوبي، تنگ و... به نمايش گذارده شده‌اند.در فضاي داخلي قسمت مقبره، کف آرامگاه با مرمر سفيد فرش شده و ديوارهاي جانبي به ‌صورت مدور و با ستونهايي مرتفع که تا سقف امتداد يافته جلب‌نظر مي‌کند.بر شکافهاي نيمه ‌مدور ديوارهاي داخلي، عکسها و اسناد مربوط به شخص کاشف‌السلطنه به ديوار آويخته شده است.

سنگ مزار کاشف به رنگ قهوه‌اي در ابعاد 78 در 172 سانتي ‌متر و با خط نستعليق داراي چنين نوشته‌اي است: "هوالباقي - جايگاه و مزار شاهزاده حاجي محمد ميرزا کاشف‌السلطنه چايکار است که پس از اتمام تحصيلات در اروپا در سنه 1314 هجري در سن 35 سالگي به سمت ژنرال قنسولي هندوستان رفت و در ضمن اقامت در آن سرزمين، فن زراعت چاي را آموخته و اين محصول گرانبها را با هزاران مشقت به رسم ارمغان به وطن عزيز خود آورد."

"کاشف ‌السلطنه اول کسي بود که چايکاري را در ايران، وظيفه همت خود دانسته و تمام عمر علاوه بر خدمات عمده که بر دولت و ملت نموده با نهايت سعي دراين راه کوشيده و مجددا براي توسعه کشت چاي در سن 65 سالگي مأمور به هند و چين و ژاپن شده و در مراجعت از راه بوشهر در روز شنبه 31 فروردين 1308 شمسي دو ساعت بعدازظهر در " کتل ملوب " با اتومبيل پرت و اين جهان را با جهاني آرزو به جهانيان واگذار و شهيد راه وطن شد."

نماي بيروني موزه به ‌طور کامل با سنگ تيشه‌اي خاکستري پوشيده و کف سالن اصلي و محوطه مقبره نيز با سنگ مرمر فرش شده است.آرامگاه کاشف‌السلطنه و موزه تاريخ چاي ايران، متعلق به دوره معاصر بوده و داراي شماره ثبت ملي 1769 سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري کشور است.در موزه تاريخ چاي ايران 532 قلم اشياي تاريخي ثبت شده است

درموزه تاريخ چاي ايران 532 قلم اشياي تاريخي ثبت شده است.از اين تعداد اشياي موزه 89 قلم مربوط به اسناد متعلق به مرحوم کاشف‌السلطنه پدر چاي ايران و ديگر تجار محلي است.گنجينه تاريخ چاي ايران از سال 1375 در کنار مقبره کاشف‌السلطنه در لاهيجان افتتاح شده است، يادآور شد: اين موزه با امتياز تخصصي بودن، مجموعه‌اي از ابزار و ادوات تهيه و مصرف چاي را در خود دارد.