قلعه ملک بهمن شاهاندشت

 

قلعه شاهاندشت به "ملکه قلاع”، "ملکه خلاء” و "ملک بهمن” مشهور است این قلعه از قلعه‌های عظیم البرز و ایران است که در ۹۶ کیلومتری جاده هراز، روستای وانا، بخش لاریجان شهرستان آمل و مشرف به قریه شاهاندشت و در ۶۵ کیلومتری جنوب آمل قرار دارد. قدمت آن را بیش از ۳۰۰۰ سال تخمین می‌زنند که با آزمایش های کربن ۱۴ دقیقتر می‌توان بیان کرد از دلایل دیگر عمر دراز این قلعه آتشکده‌ای در بیرون قلعه است که تقریباً در ۲۰۰۰ متری آن قرار دارد که از نظر سبک معماری همانند معماری دژ ملک بهمن می‌باشد.

 

 

بنای قلعه بر روی صخره‌ای حدود ۲۲۰ متر بالاتر از سطح اراضی شاهاندشت از لاشه سنگ‌های بزرگ و کوچک و ملات گچ و ساروج ساخته شده که به صورت طبقه طبقه و شامل اتاق‌ها و قسمت‌های مختلف ساختمانی است. این اثر در تاریخ ۱۹ مرداد ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۲۷۷۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این قلعه متعلق به حکام پادوسبانیان است که به رویان، نور، کجور و رستمدار حکومت داشت‌اند. این قلعه به دستور شاه عباس صفوی در ۱۰۰۵ فتح شد.

 

از نکات جالب دیگر رو و بالای قلعه برج هائی وجود دارد که احتمالاً برای دیدبانی بوده است، پله‌هایی ما را به روی این برج ها می‌برد. اگر از پهلو به این پله ها نگاه کنیم روی آنها را حجم زیادی خاک پوشانده است و نکته مهمی که به نظر می رسد، این است که ارتفاع هر کدام این پله ها بیش از ۵۰ سانتیمتر می‌باشد و این را می‌رساند که مردانی بلند قامت به اینجا رفت وآمد داشته‌اند، مردانی که برای زمان های بسیار دور، شاید قبل از ورود آریایی ها به ایران، بوده اند.

 

دیگر جاذبه های منطقه :
غار الیاس تنگه و غار کبوتر کلی و دشت شونا و تخته سنگی و خانه‌های تاریخی و گلی و همچنین امامزاده الیاس و چشمه خوزک و تکیه شاهاندشت از مهمترین جاذبه‌های دیدنی و گردشگری این روستا می‌باشد. در طی سال‌های قبل هم کتیبه‌های سنگی بسیاری با خط کوفی در این روستا پدیدار شد. این روستا گوشه‌ای از قدمت چندین هزار ساله آماردها و آمل است. در فاصله تقریباً دو کیلومتری از قلعه در درون دره بالای قلعه، با دو ساعت پیاده‌روی و کوهپیمایی به امامزاده‌ الیاس میرسی که در دشتی کنار رودخانه آرمیده است، که همچون بسیاری از امامزاده‌های این منطقه، به مدد اهالی میهمان‌نواز محل، همه امکانات لازم برای پذیرایی شامل پتو و ظرف و نفت و هیزم و… مهیاست. مکان تاریخی دیگر سه طاق است این سه طاقچه در دیواره خاکی سنگی و در ارتفاعی بسیار بالاتر نسبت به قلعه و آتشگاه بیرون آن نمایان است . برای رفتن به سه طاق ابتدا باید به ده وانا و سپس به آخا رفت و از آنجا با راهنمایی مردم محلی به سمت مقصد حرکت کرد .

(از آخا تا سه طاق تقریباً ۵ ساعت راه می باشد) (از قلعه ملک بهمن تا سه طاق تقریباً ۸ ساعت راه است) هر کدام از این طاقچه‌ها ۷ متر ارتفاع و ۵ متر عرض و ۱ تا ۲ متر عمق دارند. وقتی در این ارتفاع و در داخل این طاق ها می‌ایستیم ، قلعه و آتشگاه آن در کف دستمان قرار دارد . حقیقت این است که این سه طاق به دست انسان ساخته شده است.

از دیگر جاذبه های این منطقه مرتعی زیباست به نام فلالس (پلالس)، مرتعی زیبا در ارتفاع ۲۷۰۰ تا ۲۹۰۰ متری محصور در میان رشته کوه های البرز، در ضلع شمال شرق منطقه امیری لاریجان است. از شمال آرمیده در سایه دیواره عظیم بُرز و از غرب زیر نگاه تماشایی دماوند. دو دیواره ۸۵ و ۱۰۰ متری، آبشار ۵۰ متری برز را چون نگینی در بر گرفته اند که با وجود کم آبی این روزها، همچنان چشم نواز و روح افزاست. ارتفاع رشته کوه صخره ای برز از ۳۰۰۰ متر در کنار آبشار تا ۳۷۷۰متر در غرب می رسد. به یمن وجود چشمه های فراوان، همچون چشمه سفید (اسپه چشمه)، فلالس (پلالس) پوشیده از انواع گیاهان دارویی و گل های معطر و زیستگاه به اصطلاح حفاظت شده حیواناتی چون بز کوهی و قوچ و خرس است. برای رسیدن به پلالس از روستای ۱۶۰۰ تا ۱۸۰۰ متری آخا دو مسیر وجود دارد.

1- بِن راه ـ حدود ۲ ساعت ـ گرم نون، گرون، درج دچی، سه پرش، بامشی بند

۲- سرراه ـ حدود ۴ ساعت ـ سِرخِ لَت، اوکَرون، خرکشون دره، ولیک چشمه

صعود و فرود به این منطقه از هیچکدام از این دو مسیر بدون راه نما ممکن نیست. اگر هوا دگرگون و مه آلود شوند حتی خود محلی ها هم در پیدا کردن مسیر دچار مشکل می شوند. علاوه بر آن بن راه از میان صخره ها و پرتگاه ها شما را به فلالس می برد و کسانی که با ارتفاع مشکل دارند بهتر است از مسیر مالرو استفاده کنند.
پیشنهاد ویژه

برای رسیدن به قلعه و آبشار شاهاندشت دو مسیر وجود دارد :
مسیر اول : نرسیده به شنگلده (از سمت تهران)، جاده روستای شاهاندشت، پارک ماشین در کنار رودخانه هراز، حدود ۴۵ دقیقه پیاده‌روی
مسیر دوم : گذر از پل روستای وانا، جاده روستای شاهاندشت، پارکینگ شاهاندشت و حدود ۱۵ دقیقه پیاده‌روی، که مسیر دوم مناسب‌تر و پرترددتر است.

از نظر مهندسی، طراحی بسیار جالبی دارد و هیچ راه ورودی از اطراف قلعه وجود نداشته و تنها راه ورود آن زیر زمینی بوده که امروزه مسدود است و کوهنوردان با امکانات و رعایت موراد ایمنی می‌توانند از دیواره جنوبی قلعه به داخل صعود کنند.

این قلعه در بالای آبشاری قرار دارد که به آبشار شاهاندشت معروف است.